بهترین روش مطالعه دروس حفظی

یادگیری دروس حفظی برای بسیاری از دانش‌آموزان چالش بزرگی است. بسیاری از آنها ساعت‌ها وقت صرف می‌کنند، اما نتیجه دلخواه را نمی‌گیرند و خیلی زود مطالب را فراموش می‌کنند. مشکل اینجاست که اغلب دانش‌آموزان از روش‌های نادرست و ناکارآمد برای حفظ کردن استفاده می‌کنند.

در این مقاله، شما یاد می‌گیرید چگونه با صرف زمان کمتر، مطالب بیشتری را یاد بگیرید و برای مدت طولانی‌تری به خاطر بسپارید

چرا دروس حفظی برای خیلی از ما دردسرساز هستند؟

دردروسحفظیباحجمزیادیازاطلاعاتمواجههستیمکهبایدبهخاطربسپاریم: تاریخ‌ها، اسم‌ها، اصطلاحات، تعاریف و حتی متن‌های طولانی مثل شعر و مشکل اصلی اینجاست که مغز ما طبیعتاً چیزهایی را که در زندگی روزمره به کار نمی‌آیند، زود فراموش می‌کند. برای همین حفظ کردن این همه اطلاعات سخت است. اما نگران نباشید، راه‌های هوشمندانه‌ای وجود دارد که به شما کمک می‌کند این چالش را پشت سر بگذارید.

چرا روش‌های قدیمی حفظ کردن جواب نمی‌دهند؟

خیلی از دانش‌آموزان برای حفظ کردن، یک متن را بارها می‌خوانند یا زیر کلمات مهم خط می‌کشند. اما تحقیقات نشان می‌دهد این روش‌ها خیلی مؤثر نیستند.

وقتی چیزی را فقط تکرار می‌کنید، فقط حافظه کوتاه‌مدت‌تان فعال می‌شود. برای همین است که شب امتحان همه چیز را بلدید، اما یک هفته بعد همه را فراموش می‌کنید! همچنین هایلایت کردن هم باعث می‌شود فقط به طور سطحی با مطالب آشنا شوید، بدون اینکه واقعاً یاد بگیرید.

چهار قانون طلایی مغز برای حفظ کردن بدون فراموشی

یادگیری مؤثر دروس حفظی چند اصل ساده اما مهم دارد که دانشمندان با تحقیقات زیاد به آنها رسیده‌اند. با رعایت این اصول می‌توانید قدرت حافظه‌تان را چند برابر کنید..قبل از اینکه به روش‌های عملی بپردازیم، بیایید اصول علمی یادگیری مؤثر دروس حفظی را بشناسیم. این اصول به ما کمک می‌کنند تا از مکانیسم‌های طبیعی مغز برای یادگیری بهتر استفاده کنیم:

1)اصل یادآوری فعال، سعی کنید به یاد بیاورید، نه اینکه فقط بخوانید

یادآوری فعال یعنی تلاش برای به یاد آوردن اطلاعات بدون نگاه کردن به کتاب  منبع است. تحقیقات نشان می‌دهد که یادآوری فعال بسیار مؤثرتر از خواندن مکرر است. وقتی سعی می‌کنید مطلبی را از حافظه بازیابی کنید، مغز شما مسیرهای عصبی قوی‌تری ایجاد می‌کند که باعث تثبیت اطلاعات در حافظه بلندمدت می‌شود.

یا به زبان ساده تر وقتی مطلبی را خواندید، کتاب را ببندید و سعی کنید آن را به یاد بیاورید. این کار خیلی مؤثرتر از چندبار خواندن است. هر بار که چیزی را از حافظه‌تان بیرون می‌کشید، آن را قوی‌تر می‌کنید، درست مثل تمرین دادن به یک ماهیچه.

2) اصل فاصله‌گذاری زمانی، با فاصله زمانی درس بخوانید

مطالعه با فاصله‌های زمانی (به جای یک جلسه طولانی) باعث یادگیری عمیق‌تر و ماندگارتر می‌شود. به این پدیده «اثر فاصله» می‌گویند.

مثلابهجایاینکهیکدرسرادریکروز 3 ساعت بخوانید، بهتر است هر روز 30 دقیقه و به مدت 6 روز بخوانید. این روش باعث می‌شود مطالب در حافظه بلندمدت شما ثبت شوند.

3)اصل تداخل مثبت، موضوعات مختلف را با هم بخوانید

این اصل می گوید اگر هر روز فقط یک درس بخوانید، خیلی زود خسته می‌شوید. بهتر است موضوعات مختلف را با هم مطالعه کنید – مثلاً 30 دقیقه تاریخ، بعد 30 دقیقه زیست و… این باعث می‌شود مغزتان فعال‌تر باشد و بهتر یاد بگیرید. مغز شما مجبور می‌شود بین موضوعات مختلف جابجا شود و این به تقویت حافظه کمک می‌کند.

4)اصل رمزگذاری چندحسی، از حواس مختلف استفاده کنید

هر چه حواس بیشتری در یادگیری درگیر شوند، مطالب بهتر در ذهن می‌مانند. بلند بخوانید (حس شنوایی)، بنویسید (حس لامسه)، نقاشی بکشید (حس بینایی) و اگر می‌توانید درس را به حرکت تبدیل کنید (حس حرکتی).

بهترین روش‌های مطالعه دروس حفظی

حالا که با اصول علمی یادگیری مؤثر آشنا شدیم، بیایید بهترین روش‌های عملی برای مطالعه دروس حفظی را بررسی کنیم:

• روش اول : بخوان، بپوشان، به یاد بیاور

این روش ساده اما فوق‌العاده مؤثر است و بر اساس اصل یادآوری فعال کار می‌کند که این مراحل را دارد:

ابتدا یک پاراگراف یا بخش کوتاه از درس را با دقت بخوانید و سعی کنید مفهوم کلی آن را درک کنید. سپس آن بخش را با دست یا یک برگه کاغذ بپوشانید. حالا سعی کنید آنچه خوانده‌اید را به زبان خودتان به یاد بیاورید و بیان کنید، انگار که دارید آن را برای شخص دیگری توضیح می‌دهید. بعد از تلاش برای یادآوری، دوباره به متن نگاه کنید و ببینید کدام قسمت‌ها را درست به یاد آورده‌اید و کدام قسمت‌ها را فراموش کرده‌اید یا اشتباه به یاد آورده‌اید. روی قسمت‌هایی که در یادآوری آنها مشکل داشتید، تمرکز کنید و این فرآیند را دوباره تکرار کنید.

این روش مغز شما را وادار می‌کند که فعالانه به بازیابی اطلاعات بپردازد. هر بار که مطلبی را از حافظه بازیابی می‌کنید، مسیرهای عصبی مربوط به آن تقویت می‌شوند و یادآوری آن در آینده آسان‌تر می‌شود.

• روش دوم: نقشه ذهنی بکشید

نقشه ذهنی یک روش عالی برای سازماندهی اطلاعات به صورت بصری است که به درک و به یادسپاری بهتر مطالب کمک می‌کند.

نقشه ذهنی یعنی کشیدن نقشه‌ای از مطالب درسی روی کاغذ. موضوع اصلی را وسط بنویسید و با خط‌های رنگی به موضوعات فرعی وصل کنید. مثلاً برای درس زیست، “گوارش” را وسط می‌نویسید و شاخه‌هایی مثل “دهان“، “معده” و “روده” از آن جدا می‌کنید. از رنگ‌های مختلف و شکل‌های ساده استفاده کنید. این روش مغز را فعال می‌کند چون هم می‌بینید، هم می‌نویسید، و هم ارتباط‌ها را درک می‌کنید. این روش برای دروسی مانند زیست‌شناسی، تاریخ و جغرافیا که مفاهیم مرتبط به هم دارند، بسیار مفید است.

• روش سوم : به خودتان درس بدهید

این روش بر اساس این اصل است که اگر بتوانید چیزی را توضیح دهید، یعنی آن را به خوبی فهمیده‌اید. پس از مطالعه یک بخش، تصور کنید که می‌خواهید آن را به شخص دیگری آموزش دهید. با صدای بلند و به زبان ساده، مطالب را توضیح دهید، انگار که دارید به یک دانش‌آموز دیگر یا یک فرد بی‌اطلاع درس می‌دهید.. اگر نتوانستید چیزی را توضیح دهید، یعنی یاد نگرفته اید و  باید دوباره آن را بخوانید.

• روش چهارم : فلش‌کارت‌ها

کارت‌های یادگیری ابزاری ساده اما قدرتمند برای تقویت حافظه هستند. روی یک طرف کارت، سؤال یا اصطلاح را می‌نویسید و روی طرف دیگر، پاسخ آن را.،  مثلاً می‌توانید روی یک طرف بنویسید “پایتخت مصر” و پشت آن “قاهره“. یا برای درس زیست، یک طرف بنویسید “وظیفه میتوکندری” و طرف دیگر “تولید انرژی در سلول“.  هنگام مطالعه، ابتدا به سؤال نگاه می‌کنید، پاسخ را در ذهن مرور می‌کنید، سپس کارت را برگردانده و جواب خود را بررسی می‌کنید.

مکانیزم مرور این کارت‌ها بر اساس میزان یادگیری شماست:

کارت‌هایی که به راحتی پاسخ می‌دهید رادر دسته “بلد هستم” قرار دهید. این دسته را با فواصل زمانی طولانی‌تر مثلاً هر هفته یک بار مرور کنید.

کارت‌هایی که در پاسخ به آنها مشکل دارید را در دسته “نیاز به تمرین بیشتر” قرار دهید و آنها را روزانه مرور کنید تا زمانی که به دسته اول منتقل شوند.

امروزه اپلیکیشن‌های متعددی نیز وجود دارند که به شما امکان می‌دهند کارت‌های فلش دیجیتالی ایجاد کنید برای مثال اپلیکیشن کوییزلت یکی از فلش‌کارت های محبوب است که میتوانید هر مطلبی که میخواهید وارد کنید و هر روز در گوشی مرور کنید.

• روش پنجم: از کاخ حافظه استفاده کنید

این روش جالب برای یادگیری مطالب ترتیبی است. خانه‌تان را در ذهن تصور کنید. حالا اطلاعاتی که می‌خواهید یاد بگیرید را به تصاویر خنده‌دار تبدیل کنید و در نقاط مختلف خانه قرار دهید. مثلاً برای یادگیری ترتیب سلسله‌های ایران، هخامنشیان را در ورودی خانه، اشکانیان را در آشپزخانه و ساسانیان را در اتاق‌خواب تصور کنید. برای یادآوری، ذهنتان را در خانه بچرخانید و تصاویر را به یاد آورید.

این روش برای به خاطر سپردن فهرست‌ها، مراحل فرآیندها، و اطلاعات ترتیبی بسیار مؤثر است. همچنین، با درگیر کردن تصویرسازی ذهنی، یادگیری را جذاب‌تر و به یادماندنی‌تر می‌کند.

۳ روش تخصصی مطالعه درس های حفظی

۱-مطالعه با فواصل زمانی

به جای اینکه یک موضوع را در یک جلسه طولانی مطالعه کنید، آن را در چند جلسه کوتاه‌تر با فاصله‌های زمانی مطالعه کنید. برای مثال، به جای مطالعه ۳ ساعته یک درس در یک روز، هر روز ۳۰ دقیقه به مدت ۶ روز آن را مطالعه کنید. این روش بر اساس اصل فاصله‌گذاری زمانی عمل می‌کند و به تثبیت مطالب در حافظه بلندمدت کمک می‌کند.

فاصله‌های زمانی را به تدریج افزایش دهید. برای مثال، یک موضوع را امروز، سپس فردا، سپس سه روز بعد، و سپس یک هفته بعد مرور کنید. این الگوی تکرار، به بهترین شکل با منحنی فراموشی مغز هماهنگ است و به شما کمک می‌کند مطالب را برای مدت طولانی‌تری به خاطر بسپارید.

۲-مطالعه ترکیبی دروس

به جای تمرکز روی یک موضوع برای مدت طولانی، موضوعات مختلف را به صورت ترکیبی مطالعه کنید. برای مثال، بعد از نیم ساعت مطالعه تاریخ، به مطالعه زیست‌شناسی بپردازید و سپس به ادبیات. این روش بر اساس اصل تداخل مثبت عمل می‌کند و به تقویت حافظه کمک می‌کند.

البته، دقت کنید که این تغییر موضوع نباید خیلی سریع باشد. هر موضوع را حداقل ۲۵–۳۰ دقیقه مطالعه کنید تا ذهن شما فرصت کافی برای درگیر شدن با آن را داشته باشد. همچنین، بین تغییر موضوعات، استراحت‌های کوتاه ۵–۱۰ دقیقه‌ای در نظر بگیرید.

۳-آزمون‌های خودساخته

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تقویت حافظه، آزمودن خود است. در پایان هر جلسه مطالعه، از خودتان سؤال بپرسید یا از سؤالات آخر فصل کتاب‌های درسی استفاده کنید. همچنین، می‌توانید گروه‌های مطالعاتی تشکیل دهید و از یکدیگر سؤال بپرسید.

آزمون‌ها باعث می‌شوند مغز شما فعالانه به بازیابی اطلاعات بپردازد که به تقویت حافظه کمک می‌کند. همچنین، به شما نشان می‌دهند کدام قسمت‌ها را خوب یاد گرفته‌اید و کدام قسمت‌ها نیاز به مطالعه بیشتر دارند.

سخن پایانی

یادگیری دروس حفظی با روش‌های درست، کار سختی نیست. با استفاده از روش‌هایی که یاد گرفتید، از این پس می‌توانید مطالب را سریع‌تر و با یادگیری عمیق‌تر مطالعه کنید. به یاد داشته باشید که هر کسی روش یادگیری متفاوتی دارد؛ روش‌های مختلف را امتحان کنید و ببینید کدام برای شما بهتر کار می‌کند. مهم نیست که چقدر درس سخت باشد، با روش درست می‌توانید آن را یاد بگیرید. پس همین امروز شروع کنید و تفاوت را ببینید.

آیا روش‌های مطالعه دروس حفظی برای همه دروس یکسان است؟

هر درس حفظی ویژگی‌های خاص خود را دارد. برای مثال، زیست‌شناسی نیاز به درک ارتباط بین مفاهیم دارد، در حالی که تاریخ بیشتر بر تاریخ‌ها و رویدادها تمرکز دارد. با این حال، اصول کلی مانند یادآوری فعال، فاصله‌گذاری زمانی و تکنیک‌هایی مانند نقشه ذهنی و کارت‌های فلش برای همه دروس حفظی مفید هستند. بهتر است برای هر درس، ترکیبی از روش‌ها را به کار ببرید و ببینید کدام ترکیب برای شما

آیا دروس حفظی را می‌شود شب امتحان خواند؟

بهتر است دروس حفظی را در طول سال تحصیلی با روش‌های درست مطالعه کنید. اما اگر زمان کم آورده‌اید، روش کارت‌های یادگیری و روش بخوان، بپوشان و به‌یادآور برای شب امتحان مؤثرتر هستند. سعی کنید مطالب اصلی را شناسایی کنید و روی آنها تمرکز کنید. حتماً چند ساعت هم بخوابید، چون خواب به تثبیت حافظه کمک می‌کند.

چطور بفهمم کدام روش برای من بهتر است؟

هر کسی روش یادگیری متفاوتی دارد. بعضی‌ها با دیدن بهتر یاد می‌گیرند، بعضی‌ها با شنیدن و بعضی‌ها با نوشتن. روش‌های مختلف را امتحان کنید و ببینید با کدام راحت‌ترید و نتیجه بهتری می‌گیرید. اگر با نقشه ذهنی راحت‌ترید، احتمالاً یادگیرنده بصری هستید. اگر با توضیح دادن بهتر یاد می‌گیرید، احتمالاً یادگیرنده شنیداری هستید.

آیا لازم است همه این روش‌ها را با هم استفاده کنم؟

نه، لازم نیست همه روش‌ها را همزمان استفاده کنید. هر کدام از این روش‌ها برای هدف خاصی مناسب هستند. برای شروع، یک یا دو روش را انتخاب کنید و کم‌کم روش‌های دیگر را هم امتحان کنید. ترکیب دو یا سه روش مثل نقشه ذهنی و تدریس به خود می‌تواند خیلی مؤثر باشد.

چطور می‌توانم جلوی فراموشی حفظیات را بگیرم؟

فراموشی بخشی طبیعی از کارکرد مغز است. برای جلوگیری از فراموشی، از روش تکرار فاصله‌دار استفاده کنید. یعنی مطالب را امروز، فردا، سه روز بعد، یک هفته بعد و یک ماه بعد مرور کنید. همچنین هر مطلبی را که می‌خوانید، سعی کنید به چیزهایی که قبلاً می‌دانستید ربط دهید. هر چه ارتباطات بیشتری در مغز ایجاد کنید، یادآوری راحت‌تر می‌شود.

آیا این روش‌ها برای همه سنین مناسب است؟

بله، این روش‌ها برای همه سنین مناسب است و حتی بزرگسالان هم می‌توانند از آنها استفاده کنند. البته برای کودکان دبستانی بهتر است روش‌های ساده‌تر مثل بازی‌های حافظه و کارت‌های تصویری استفاده شود. دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان می‌توانند از همه این روش‌ها بهره ببرند.

آیا تغذیه بر حافظه و یادگیری تأثیر دارد؟

قطعاً! مغز به مواد مغذی خاصی نیاز دارد تا خوب کار کند. مصرف منظم صبحانه، خوردن غذاهای سرشار از امگا–۳ مثل ماهی، آنتی‌اکسیدان‌ها مثل میوه‌ها و سبزیجات، مغزها مثل گردو و بادام و نوشیدن آب کافی می‌تواند به بهبود عملکرد حافظه کمک کند. از مصرف زیاد قند و کافئین خودداری کنید چون باعث افت انرژی بعد از مدتی می‌شوند.

بهترین زمان برای مطالعه دروس حفظی چه موقع است؟

بستگی به ساعت زیستی شما دارد. بعضی‌ها صبح‌ها بهتر یاد می‌گیرند و بعضی‌ها عصر و شب. سعی کنید زمانی را انتخاب کنید که هوشیارتر هستید. البته تحقیقات نشان می‌دهد مطالعه قبل از خواب شبانه می‌تواند به تثبیت اطلاعات در حافظه بلندمدت کمک کند. همچنین مطالعه در زمان‌های کوتاه ولی منظم مثلاً هر روز ۳۰ دقیقه بهتر از مطالعه طولانی و نامنظم